- Սրբազան, Հայաստանում ռուսերեն լեզվին հատուկ կարգավիճակ տալու մասին հայտարարությունը Ձեզ չի՞ մտահոգում, երբ ռուսերենը կդիտարկվի որպես աշխատանքային, իսկ հայերենը կմնա ՀՀ պաշտոնական լեզուն:
- Եթե դա արվում է ոչ հայոց լեզվի հաշվին, կարելի է ինչ-որ տեղ համաձայնել: Ի վերջո, եթե մեր երկիրը միանում է Եվրասիական միությանը, ռուսաց լեզուն պետք է կարևորություն ունենա, բայց ոչ հայոց լեզվի հաշվին: Ռուսերեն իմանալուն դեմ չեմ, եթե պետք է հայերենից ոչ պակաս լավ իմանան նաև ռուսերեն, թող իմանան, թող անգլերեն էլ, ֆրանսերեն էլ իմանան: Օտար ազգերն էլ հայերեն պետք է լավ իմանան: Լեզու իմանալը վատ չէ, պարզապես անհասկանալի է՝ ինչ ասել է ռուսաց լեզվին հատուկ կարգավիճակ տալը:
- Գյումրին Ալեքսանդրապոլ դառնալու վտանգ չե՞ք զգում: Առհասարակ Հայաստանի հետագա ճակատագիրը ՄՄ մտնելու դեպքում պատկերացնո՞ւմ եք:
- Ես այն կարծիքին չեմ, որ Գյումրին Ալեքսանդրապոլ դառնալու վտանգի տակ է: Ալեքսանդրապոլն իր դարն ապրել է, և վերադառնալ Ալեքսանդրապոլին, անիմաստ է: Կուզենայի՝ Գյումրին Կումայրի դառնար: Ինչ վերաբերում է ՄՄ-ին, շատ քիչ բան եմ հասկանում ՄՄ-ի օգուտներից կամ վնասներից: Եթե այն ենթադրում է անկախության կորուստ, այդ դեպքում ինչ էր նշանակում անկախության համար երազելը, պայքարելը, եթե անկախության կորուստ չէ, այլ տնտեսական օգուտ, թող լինի: Ես շատ բան չեմ հասկանում ՄՄ-ից, հիմա մի բան ասեմ, պետք է ասեն քո խելքը ինչ է հասկանում, որ ասում ես: Դե, ըստ լրագրողների՝ հոգևորականներս շատ սահմանափակ կարողությունների տեր մարդիկ ենք և շատ բան չենք հասկանում:
- Այնուամենայնիվ, ըստ Ձեզ, հայերը պետք է եվրաինտեգրացիա՞ն ընտրեն որպես զարգացման ճանապարհ, թե՞ դեպի Ռուսաստան պետք է հայացքն ուղղել:
- Ես չէի ուզենա հակադրել Ռուսաստանն ու Եվրոպան, որովհետև Ռուսաստանը նույնպես Եվրոպա է, ոչ միայն աշխարհագրորեն, այլ նաև մշակութային առումով: Չգիտեմ ինչու՝ Ռուսաստանն իրեն հակադրել է Եվրամիությանը և պարտադրում է, որ մենք էլ հակադրվենք և ընտրենք իր և Եվրոպայի միջև: Չէի ուզենա տեսնել Ռուսաստանին Եվրոպայից անջատ: Այս իմաստով մեր իրավիճակը բավական ծանր է, քանի որ ստիպված ենք ընտրություն կատարել երկու այլընտրանքների միջև, որոնք պետք է մեկ միասնական դեմքով հանդես գային: Եթե ժողովրդավարության մասին ենք խոսում, Եվրոպան, բնականաբար, նախընտրելի է, իսկ մյուս կողմից` որքանով ճիշտ, բայց Ռուսաստանը իբրև թե մեր գիտակցության մեջ մտած է որպես անվտանգության երաշխավոր: Այնպես որ, ընտրություն կատարելն իրապես շատ դժվար է, և ես հասկանում եմ մեր իշխանության ներկայացուցիչներին, ովքեր այդ դժվարության առջև են: Ցավում եմ, որ Ռուսաստանը և Եվրամիությունը իրար հակադրվում են, կուզենայի, որ նրանք չհակադրվեին, և մենք էլ այս այլընտրանքի առաջ չկագնեինք:
- Սրբազան, շատ հոգևորականներ ժողովրդավարությունն ասոցացնում են հոմոսեքսուալիզմի, սեռական փոքրամասնությունների հետ, ինչո՞ւ:
- Ինձ համար ժողովրդավարական արժեքներն, անշուշտ, ընդունելի և ընդօրինակելի են, բայց կան բաներ, որոնք բացարձակապես ընդօրինակելի և ընդունելի չեն: Եվ մենք էլ պետք ընտրովի մոտենանք այդ հարցերին: Մեզ մոտ այն մտայնությունը կա, որ եթե Եվրոպա ենք գնում, ընդունում ենք ամեն ինչ, և եթե Ռուսաստան ենք գնում, ընդունում ենք ամեն ինչ: Ո՛չ, ամեն տեղ էլ պետք է ընտրողաբար մոտենալ: Ռուսաստանի հետ գնալուց էլ պետք է ընտրել այն, ինչ լավն է, մերժել այն, ինչ վատն է, Եվրոպայի հետ էլ: Ես չեմ հասկանում այն միանշանակ ընկալումը, որ եթե Եվրոպա ենք գնում, ուրեմն ամեն ինչ պետք է ընդօրինակենք: Եվրոպան ինձ համար ժողովրդավարական արժեք է, բայց դրանից դուրս կան բաներ, որոնք ինձ համար ոչ միայն մերժելի, այլև անընդունելի են: Այնպես որ, պետք չէ խառնել ժողովրդավարությունը հոմոսեքսուալիզմի և մյուս հիմարությունների հետ, որոնց մեջ է Եվրոպան:
- Պուտինի այցին ընդառաջ՝ Գյումրիում ասֆալտապատման աշխատանքներ են: Արդյո՞ք դա Գյումրիի թիվ մեկ խնդիրն էր: Նոր քաղաքապետն արդյո՞ք իրեն արդարացնում է:
- Գյումրիի ասֆալտապատումը կապ ունի Պուտինի այցի հետ: Բնականաբար, սովետական, նույնիսկ նախասովետական շրջանից մեր մշակույթի մաս է կազմում: Երբ մեծ հյուր է գալիս, սկսում ենք ասֆալտապատել մեր փողոցները: Նույնիսկ ներկայիս ասֆալտապատումն է մեր մշակույթի մաս կազմում: Գյումրին մշակութային մայրաքաղաք է ԱՊՀ երկրներից, տա Աստված, էլ ավելի լավ մշակութային մայրաքաղաք լինի: Ինչ վերաբերում է քաղաքապետին, նա աշխատում է, որևէ խնդիր չեմ տեսնում:
- Ըստ Ձեզ՝ ի՞նչ տեսակ նախագահ է Պուտինը: Շատ է խոսվում, որ նա կայսերապաշտական նկրտումներ ունի, Սովետական Միությունը վերականգնելու ցանկություն ունի: Չունե՞ք այս առումով մտավախություններ:
- Ով էլ լինի ռուս նախագահը, այդպիսին է լինելու: Ռուսաստանը չի կարող զիջել իր դիրքերը, անհնարին է: Նա կզիջի իր դիրքերը, եթե թուլանա, իսկ ոչ մի նախագահ չի կարող Ռուսաստանի դիրքերը թուլացնել, եթե թուլացնի Ռուսաստանի դիրքերը, նշանակում է Ռուսաստանի համար վատ նախագահ է: Եվ չպետք է դա դիտենք զուտ զգացմունքային հողի վրա՝ հայասե՞ր է, թե՞ ոչ: Նա անում է այն, ինչ շահավետ է իր երկրի համար, և բնականաբար նա իր երկրի համար, կարծում եմ, վատ նախագահ չէ: Իսկ մենք ոտքի տակ կգնանք, թե ոչ` իր խնդիրը չէ, մեր խնդիրն է: Նա չի մտածելու Հայաստանի անվտանգության մասին, այլ պարտավոր է մտածելու Ռուսաստանի շահի մասին: Մենք ուզում ենք մնացած բոլոր նախագահները Հայաստանի մասին մտածեն, բայց Հայաստանի հետ նման պարտավորագիր ոչ ոք չի ստորագրել: Կամ ո՞վ է Հայաստանը Պուտինի համար, որ նա պետք է Հայաստանի մասին մտածի, նա պարտավոր է մտածել Ռուսաստանի շահի մասին, և դա էլ անում է և լավ էլ անում է:
- Բայց չէ՞ որ մենք տեսնում ենք, որ հստակ ճնշումներով է նա իր նպատակներին հասնում:
- Մարդը հնարավորություն ունի ճնշելու, ճնշում է, դա է մեծերի քաղաքականությունը:
- Սրբազան, իսկ ո՞ւր մնացին հավասարության սկզբունքները, Ռուսաստանը միշտ փոքր եղբոր կարգավիճակում է պահում Հայաստանը, մի՞թե հավասարը հավասարի, եղբայրը եղբոր հետ հարաբերություններ չպետք է լինեին Հայաստանի և Ռուսաստանի միջև:
- Ձեզ է թվում, որ Ռուսաստանը մեզ երբևէ կդիտարկի փոքր եղբայր կամ եղբայր ընդհանրապես: Հայաստանը երբեք էլ Ռուսաստանի համար եղբայր չի դիտվել: Հայաստանը Ռուսաստանի համար շահերի տեսանկյունից երբեմն անհրաժեշտ է, երբեմն ոչ, ավելի շատ անհրաժեշտ է, քան անհրաժեշտ չէ, և այդկերպ էլ Ռուսաստանը մոտենում է Հայաստանին: Այլ կերպ չի էլ կարող մոտենալ: Մենք ենք, որ զգացմունքային գետնի վրա ենք մոտենում ամենին, զգացմունքային ժողովուրդ ենք, մարդկանց դասակարգում ենք երկու տեսակի՝ հայասերներ և ոչ հայասերներ, նման բան գոյություն չունի: Հայասիրությունը կամ հայատյացությունը քաղաքական կատեգորիաներ չեն, այդպիսի բան չկա քաղաքականության մեջ: Իրականության մեջ կա սեփական երկրի շահ: Վատ նախագահ է նա, ով ինչ-որ մի երկրի նկատմամբ համակրանքից ելնելով՝ իր երկրի շահերը պետք է ստորադասի, էլ ի՞նչ նախագահ, այդպիսի նախագահ չի կարող լինել: Եթե Պուտինը պետք է ստորադասի իր երկրի շահերը հանուն հայերի, նշանակում է նա նախագահ լինելու իրավունք չունի: Երկրի ղեկավար լինելը մի բան է, բարոյական մարդ լինելը մեկ այլ բան է: Եթե մի երկրի նախագահ երկիրը ղեկավարի բարոյական սկզբունքներին համապատասխան, բայց աշխարհը այդպիսին չէ, և նախագահ լինելը շատ դժվար բան է, որովհետև դու հաճախ չպետք է ասես այն, ինչ խիղճդ թելադրում է, այլ պետք է անես այն, ինչ քո երկրի շահն է թելադրում: Նախագահ լինելը հեշտ բան չէ:
- Ըստ Ձեզ՝ մեր անկախությունը ՄՄ-ի դեպքում որքանո՞վ է վտանգվում, հնարավոր է, որ այս 22 տարիներին ձեռք բերածը տանուլ ենք տալիս:
- Ցավոք, մենք այս 22 տարիներին ձեռք չբերեցինք այն, ինչ արժեր ձեռք բերել, դրա համար էլ երևի այս վիճակի մեջ ենք: Եթե մենք 22 տարվա ընթացքում կարողանայինք հզոր պետություն կերտել (հզոր ասելով` ի նկատի չունեմ Ռուսաստանի պես հզոր), ուժականություն ունենայինք երկիրը հզորացնելու, արտագաղթ ու այս աստիճան հուսալքություն չլիներ, և ամբողջ հայության հայացքն ուղղված լիներ Հայաստանի վրա, մենք այս վիճակում թերևս չէինք լինի: Այսինքն՝ 22 տարվա տանուլ տալու արդյունք է: Ցավոք, անկախությունը չկերտեցինք այնպես, ինչպես կարելի էր ենթադրել, երևակայել կամ երազել, գուցե հնարավոր էլ չէր: Հիմա ես սա կասեմ, քաղաքական գործիչները կասեն ըհըն, տերտերը էլի բան չի հասկանում կյանքից, տերտերավարի խոսում է: Ես կարծում եմ, որ հնարավորություններ կային ավելի ուժեղ Հայաստան ստեղծելու, որը կարող էր ուժի դիրքերից խոսել ցանկացած երկրի հետ` Ռուսաստան թե Եվրոպա: Իսկ թե` դա հնարավոր էր, թե ոչ` պատմությունը ցույց կտա: Ցավոք, այսօրվա իրավիճակը սա է, մենք այլընտրանքի առաջ ենք` կամ այս կողմ, կամ այն...
